Episode Transcript
In de vorige aflevering over dialecten heb ik het Amsterdams, Rotterdams en Utrechts besproken. In deze aflevering bespreek ik een paar dialecten die in de provincies Brabant en Limburg worden gesproken.
Het is goed om te weten dat er niet alleen binnen het Nederlands veel varieteit is, maar ook binnen één provincie kunnen je verschillende varianten van een dialect tegenkomen. In deze aflevering bespreek ik ze niet allemaal, maar ik ga je het verschil laten horen tussen twee varianten van het Brabants en twee varianten van het Limburgs.
Laten we beginnen met …
1. het Noord-Brabants
Brabant ligt in het zuiden van Nederland en het Brabants gesproken rond Tilburg heeft verschillende kenmerken. Een belangrijk kenmerk is de zachte [g]. Net als in veel andere varianten van het Brabants, wordt de [g] vaak als een zachte, bijna 'h'-achtige klank uitgesproken.
Een ander kenmerk zijn de korte klinkers (vowels). In vergelijking met het Standaardnederlands worden klinkers in het Brabants vaak korter uitgesproken. Dit is bijvoorbeeld zo bij de [a]. Het woordje [dat] spreken ze uit als [da].
In de eerste opname, die we zo gaan beluisteren, wordt er ook een ander woord gebruikt voor 'je' of 'jij' en voor 'jullie'. In Noord-Brabant zeggen ze bijvoorbeeld niet 'Jij moet boodschappen doen', maar ze zeggen dan 'Ge moet boodschappen doen'. En ze zeggen ook niet 'Hoe gaat het met jullie?' maar ze zeggen dan 'Hoe gaat het met gullie?' Nou, ik spreek geen Brabants, dus het is beter om dit van een echte Brabander te horen.
Laten we luisteren naar een korte opname van iemand uit Noord-Brabant:
'Halleu (= Hallo), ik kom uit Loon op Zand, oftewel 't Loon. Da (= dat) lig(t) in de provincie Noord-Brabant in het zuiden van Nederland. Zoals ge (= je) waarschijnlijk al een beetje hebt gehoord, praat ik in een dialect. Deze dialect komt uit de regio Kaatsheuvel en Tilburg, maar d'r zijn nog veel meer Brabantse dialecten. Weten gullie (= jullie) da (= dat) als wij hier 'mijn vader' of 'mijn moeder' zeggen, da (= dat) we meestal 'ons' gebruiken? Dit wordt dan 'ons pa' en 'ons ma'. Oh, en als ge (= je) een keer in Brabant bent, en ge (= je) gaat ergens weg. Zeg dan: 'Houdoe!' Da (= dat) vinden we kei leuk.'
Kon je dat goed verstaan (hear/understand)? Grappig om te weten dat ze bijvoorbeeld 'ons pa' zeggen in plaats van 'mijn pa'. Wat ook leuk is om te weten is dat ze het woordje 'kei' vaak gebruiken om en woord sterker (stronger) te maken. 'Kei leuk' betekent eigenlijk 'heel erg leuk'. Maar je kan ook zeggen: 'Ik ben kei moe.' en dat betekent dan dus dat je heel erg moe bent.
In het StandaardNederlands gebruiken we ook het woordje 'kei' maar dan betekent dat dat iemand heel goed is in iets. Je kan bijvoorbeeld zeggen: 'Hij is een kei in wiskunde.' en dat betekent dan dat hij heel goed is in wiskunde (mathematics).
Oké, laten we doorgaan naar een andere variant van het Brabants en dat is …
2. het Zuid-Oost Brabants
De mensen in Zuid-Oost Brabant spreken denk ik iets langzamer dan in Noord-Brabant. En het lijkt wel alsof ze de woorden rustiger uitspreken waardoor deze langer klinken (sound). Ik ben benieuwd of je een verschil hoort met het Noord-Brabants. Laten we luisteren naar een opname van iemand uit Zuid-Oost Brabant:
'Hoi, ik woon in Asten. Dat is een dorp vlakbij Helmond, dus in Zuid-Oost Brabant. Als we ergens heen gaan, dan zeggen we: 'We rijden om tien uren aan.' of 'We fietsen om tien uren aan.' Dat wil zeggen: 'We vertrekken dus om tien uren.' En als we weggaan, dan zeggen we: 'Houdoe!'.'
In Zuid-Oost Brabant en Noord-Brabant zeggen ze dus allebei 'houdoe' in plaats van 'doei'. Maar een opvallend verschil met het StandaardNederlands is dat ze in Zuid-Oost Brabant 'om 10.00 uren' zeggen in plaats van 'om 10.00 uur'. En 'we rijden .. aan.' of 'we fietsen .. aan' in plaats van 'we vertrekken'.
Oké, laten we doorgaan naar het volgende dialect en dat is …
2. het Noord-Limburgs
Limburg ligt ten oosten van Brabant en dus in het zuid-oosten van Nederland. Het Limburgs dialect is zelfs voor Nederlanders heel moeilijk te verstaan. Of beter gezegd, veel Nederlands verstaan het Limburgs niet. En dat komt doordat ze in het Limburgs heel veel andere woorden gebruiken.
Het Limburgs heeft veel invloeden van het Duits. Zo zeggen ze bijvoorbeeld [iech] en dat komt van het Duitse [ich] wat [ik] betekent in het Nederlands. Ze zeggen dus [iech] in plaats van [ik]. Ook zeggen ze [mich] in plaats van [mij].
Een ander belangrijk kenmerk in de uitspraak van het Limburgs is de zachte [g]. Je hoort absoluut geen harde [g] maar een zachte [g].
Laten we luisteren naar iemand uit Noord-Limburg:
'Hoi, iech (= ik) kom uit de buurt van Venlo, dat ligt in Noord-Limburg. Kom je een keer bij mich (= mij) op bezoek? Dan drinken we samen een kop koffie met een stuk stekberenvlaai. Dat vind iech (= ik) echt heel lekker. Wel eerst bellen voor een afspraak. En als je dan weer gaat dan zeggen we: 'Hoi-e!'.'
Dat vind ik zo grappig. Ze zeggen in Noord-Limburg dus 'hoi' of 'hoi-e' als ze weggaan. In het StandaardNederlands zeggen we alleen 'hoi' als we komen en niet als we weggaan.
Oké, laten we doorgaan naar een andere variant van het Limburgs en dat is …
4. het Zuid-Limburgs
Het Zuid-Limburgs wordt onder andere gesproken in Maastricht. Maastricht is de hoofdstad van Limburg. Het dialect gesproken in Maastricht is heel speciaal voor mij, want allebei mijn ouders komen uit Maastricht en ze spreken dan ook allebei Limburgs.
Maar weet je wat gek is? Ik kan geen Limburgs spreken. En dat komt doordat mijn ouders nooit Limburgs met mij hebben gesproken. Oké, ik kan het een beetje nadoen (imitate) maar ik kan het niet echt spreken. Wel kan ik alles verstaan. Grappig hé? Je kan dus een taal of dialect helemaal verstaan en tegelijkertijd (at the same time) niet spreken.
Net vertelde ik dat het Noord-Limburgs veel invloeden heeft van het Duits. En dan heeft het Zuid-Limburgs ook, maar het Zuid-Limburgs heeft ook invloeden van het Frans. Er zijn veel woorden in het Zuid-Limburgs die uit het Frans komen. Ik heb natuurlijk aan mijn moeder gevraagd of zij iets wil inspreken in het Zuid-Limburgs. Laten we daar naar luisteren:
'Hoi, ik ben Sophie en ik kom uit Maastricht. Maastricht is de hoofdstad van de provincie Limburg. en dat ligt helemaal in het zuiden van Nederland. Ik spreek met een Maastrichts dialect. En een leuk weetje uit Maastricht is: als je koffie besteld, dan moet je er altijd een lekker stuk vlaai bij pakken.'
Nou, dat Limurgers dol zijn op (are crazy about) vlaai, is wel duidelijk. Maar weet je eigenlijk wat een 'vlaai' is? 'Vlaai' is een traditioneel Limburgs gebak (pastry). Vaak wordt dit gegeten met een kopje koffie en Limburgers zijn ontzettend trots op de 'Limburgse vlaai'. Zó trots zelfs, dat alleen bakkers uit Limburg 'Limburgse vlaai' mogen verkopen. Dus als je een keer echte Limburgse vlaai wilt proeven, dan moet je in Limburg zijn.
Leer jij Nederlands en komt jouw docent toevallig uit Brabant of Limburg? Ook voor deze aflevering heb ik de mensen gevraagd of zij de volgende zin willen inspreken:
En dat is: Ik heb mijn huiswerk niet gedaan.
Laten we beginnen met het Noord-Brabants:
[ik heb m'n huiswerrek nie gemaakt]
Dan nu het Zuid-Oost Brabants:
[Ik heb m'n huiswerrek nie gedoa]
En het Noord-Limburgs:
[oh, en iech bin vergeten mien huuswerrek te maken]
En als laatste het Zuid-Limburgs:
[iech hub mien huuswerrek neet gemaak]
Dus, heb jij je huiswerk een keer niet gedaan? Dan weet je nu hoe je dat moet zeggen ;-)
Ben jij benieuwd naar andere dialecten? Ik hoor graag welke dialecten jij nog meer wilt horen, dus laat vooral een berichtje achter of stuur me een mailtje (info@easydutchonline.com). Voor nu, tot volgende keer!
This episode was written and produced by Lianne Gorissen.
Recent Episodes
